Αυτοεκτίμηση... ή αλλιώς πόσο νιώθω ότι αξίζω;

Η αυτοεκτίμηση είναι η αίσθηση της προσωπικής αξίας που έχει το άτομο για τον εαυτό του και η οποία προέρχεται τόσο από προσωπικές εμπειρίες όσο και από τις κρίσεις και τις στάσεις των άλλων απέναντί του. Είναι ο βαθμός στον οποίο επιδοκιμάζουμε ή αποδοκιμάζουμε τον εαυτό μας, η θετική ή αρνητική μας στάση προς αυτόν.

Η αυτοεκτίμηση διαμορφώνεται από το τι αντιλαμβανόμαστε οι ίδιοι ότι είμαστε, αλλά και από τα στοιχεία που λαμβάνουμε από τους άλλους, δηλαδή τι εικόνα έχουν οι άλλοι για εμάς και κυρίως οι «σημαντικοί άλλοι», δηλαδή τα πρόσωπα που θεωρούνται σημαντικά στη ζωή του ατόμου όπως είναι ο γονέας, ο σύντροφος, ο φίλος, ο δάσκαλος.

Ο πρωταρχικός και σημαντικότερος παράγοντας που συντελεί στο πόσο υγιής θα είναι η σχέση που θα αναπτύξουμε με τον εαυτό μας είναι η οικογένεια. Τα πρώτα θεμέλια της αυτοεκτίμησης του ατόμου μπαίνουν κατά την βρεφική ηλικία. Ένα βρέφος που βιώνει την αγάπη και την προσοχή των γονέων (και κυρίως της μητέρας), τη στοργή από την αγκαλιά και τη φροντίδα, αντιλαμβάνεται ότι αξίζει να το αγαπούν και αρχίζει να αποκτά υγιή αυτοεκτίμηση. Κατά την παιδική ηλικία η ανάληψη πρωτοβουλιών από το παιδί ενθαρρύνει την αίσθηση της αποτελεσματικότητας του, δηλαδή την αίσθηση ικανότητας επίλυσης προβλημάτων που θα το οδηγήσουν σταδιακά και στην αυτονομία του. Στην εφηβεία, ο γονιός εξακολουθεί να έχει ευκαιρίες ώστε να βοηθήσει τον έφηβο να ενισχύσει την αυτοεκτίμησή του ενθαρρύνοντας την ανεξαρτητοποίησή του, επιτρέποντάς του να τον αμφισβητήσει και όντας διαθέσιμος και παρών να ανταποκριθεί στις ανάγκες του.

Η συμπεριφορά των παιδιών αντανακλά την αυτοεκτίμηση που έχουν. Ένα παιδί με υψηλή  αυτοεκτίμηση μπορεί να αντιμετωπίζει τις αποτυχίες, νιώθει υπερήφανο για τις επιτυχίες του, δρα ανεξάρτητο, αναλαμβάνει υπευθυνότητες, δεν διστάζει στις νέες προκλήσεις, μπορεί να διαχειριστεί τα συναισθήματά του και την πίεση, ξέρει να χαίρεται τη ζωή και είναι αισιόδοξο. Αντίθετα, ένα παιδί με χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να αισθάνεται άβολα σε νέες καταστάσεις και δραστηριότητες γιατί πιστεύει ότι δεν θα τα καταφέρει, τείνει να προκαταβάλει την προσπάθειά του αρνητικά, διακρίνεται από υπερβολική ευθιξία και υπερβολική ενασχόληση με αυτό που οι άλλοι σκέπτονται για αυτό.

Σημαντικός παράγοντας στην καλλιέργεια της αυτοεκτίμησης των παιδιών είναι η εμπλοκή τους σε δραστηριότητες που απαιτούν συνεργασία με τους άλλους παρά σε δραστηριότητες με έντονο ανταγωνισμό. Με αυτό τον τρόπο μαθαίνουν να σέβονται και να εκτιμούν τις ικανότητες των άλλων και ταυτόχρονα τις δικές τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ανταγωνισμού είναι το «κυνήγι της πρωτιάς»  με το οποίο υιοθετούν τη λογική ότι μόνο ο πρώτος ή ο καλύτερος (ή ο πιο δυνατός ή ο πιο γρήγορος) θα χαίρει εκτίμησης από τους άλλους και συνεπώς, όσοι δεν είναι πρώτοι, δεν απολαμβάνουν και δεν αξίζουν θετικά συναισθήματα.

Πώς όμως ένας γονιός μπορεί να βοηθήσει το παιδί του να αισθάνεται καλά με τον εαυτό του; Τα παιδιά αναπαράγουν με μεγάλη ευκολία τις συμπεριφορές των γονιών τους. Ο γονιός λειτουργεί ως καθρέφτης και η αυτοεκτίμησή του επηρεάζει σημαντικά την αυτοεκτίμηση του παιδιού του. Οι συμπεριφορές που προέρχονται από ανθρώπους που είναι σημαντικοί για εμάς, μας χαρίζουν βιώματα που θα μας επηρεάσουν ιδιαίτερα.

Για παράδειγμα, αν έχουμε μεγαλώσει ακούγοντας «έτσι θα βγεις έξω;», «ρεζίλι θα γίνουμε», «δεν θέλω να μας πιάσει στο στόμα του ο…», «μη δώσουμε δικαίωμα στον κόσμο να σχολιάζει» κ.ά. είναι πολύ πιθανό ως ενήλικες να ζούμε με το φόβο για την εντύπωση που θα δώσουμε στους άλλους.

Ποτέ δεν είναι αργά όμως…ευτυχώς είναι δυνατόν να ενισχύσει κανείς την αυτοεκτίμησή του ανεξάρτητα από την ηλικία ή την κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Οι άνθρωποι ωριμάζουν και αλλάζουν σε όλη τους τη ζωή. Το πρώτο κύριο βήμα είναι να γνωρίζουμε τον εαυτό μας και να μπορέσουμε να «κοιτάξουμε» μέσα μας με τόλμη για διάθεση για προσωπική βελτίωση.