Συζυγική Εξουθένωση: Πώς την αντιλαμβανόμαστε και πώς την προλαμβάνουμε;

Tα συμπτώματα της συζυγικής εξουθένωσης γίνονται αντιληπτά σε σωματικό, συναισθηματικό και πνευματικό επίπεδο (Pines, 1996).

• Σωματική Κόπωση

Η σωματική κόπωση που προκαλείται από την εξουθένωση των ζευγαριών εμφανίζεται ως μία χρόνια κόπωση που δεν ανακουφίζεται από τον ύπνο. Τα θύματα της εξουθένωσης ξυπνούν κουρασμένα, έχουν προβλήματα στο στομάχι και κυρίως στον ύπνο. Συχνά δεν μπορούν να κοιμηθούν ενώ όταν τελικά το κατορθώσουν, καταδιώκονται από εφιάλτες.

• Συναισθηματική Κόπωση

Τα ζευγάρια που βιώνουν συζυγική εξουθένωση αισθάνονται συναισθηματική απογοήτευση και είναι πεπεισμένοι ότι δεν υπάρχει ελπίδα για αυτούς ή τη σχέση τους. Η ζωή τους μοιάζει να μην έχει νόημα και συνοδεύεται συχνά από κατάθλιψη με αποτέλεσμα να τους απομένει ελάχιστη ενέργεια για τη δουλειά και τα παιδιά. Παρόλο που υπάρχουν αυτά τα προβλήματα , δεν έχουν τη δύναμη να αλλάξουν την κατάσταση και έχουν παραιτηθεί από την ιδέα να αλλάξουν το σύντροφό τους ή τον εαυτό τους. Δεν ελπίζουν στην αλλαγή και σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να οδηγηθούν σε τάσεις αυτοκτονίας.

• Πνευματική Κόπωση
Η πνευματική κόπωση εκδηλώνεται με μειωμένη αυτογνωσία και μία αρνητική διάθεση απέναντι σε οτιδήποτε αφορά στη σχέση και ειδικότερα στο σύντροφο. Όταν αρχίζει η φθορά της σχέσης, οι δύο σύντροφοι αποκτούν μια οδυνηρή συνείδηση όλων των μικρών πραγμάτων που κάνει ο άλλος και που τους ενοχλούν. Η υπομονή τους σε τέτοιες συμπεριφορές εξαντλείται. Ωστόσο, η απογοήτευση δεν περιορίζεται στο σύντροφο αλλά αφορά και στον εαυτό τους. Υπάρχει ένα έντονο συναίσθημα προσωπικής αποτυχίας, της αποτυχίας να διατηρήσουν τη σχέση τους.

Ορισμένοι παράγοντες που μπορούν να προλάβουν τη φθορά στη σχχέση των ζευγαριών είναι:
• Εύρος Διαφορετικότητας: Όσο μεγαλύτερο εύρος διαφορετικότητας υπάρχει σε μία σχέση τόσο χαμηλότερο είναι το επίπεδο της φθοράς. Η διαφορετικότητα βρίσκεται μεταξύ υπερφόρτισης και ανίας. Στην περίπτωση της υπερφόρτισης το άτομο διακρίνει μεγάλο εύρος διαφορετικότητας σε σχέση με το σύντροφό του, γεγονός που μπορεί να δημιουργήσει άγχος και πίεση ενώ τα πολύ χαμηλά επίπεδα διαφορετικότητας τα βιώνει ως ανία και ενόχληση. Το βέλτιστο επίπεδο διαφέρει από άτομο σε άτομο και απαιτεί διαρκή τόνωση (Duffy, 1962). Ο τρόπος που τα ζευγάρια εισάγουν τη διαφορετικότητα στη σχέση τους διαφέρει όσο και τα ζευγάρια. Οποιαδήποτε μορφή κι αν έχει η διαφορετικότητα των συντρόφων είναι βέβαιο ότι κάνει τη ζωή του ζευγαριού πιο ενδιαφέρουσα με αποτέλεσμα να αυξάνεται η συναισθηματική διέγερση και να ανανεώνεται η σχέση.


• Εκτίμηση: Όπως αποδεικνύεται, η εκτίμηση προστατεύει τους συντρόφους από την εξουθένωση. Η αίσθηση εκτίμησης και αναγνώρισης κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται καλά ενώ η αχαριστία να αισθάνονται άσχημα με τον εαυτό τους και θυμό και αγανάκτηση για το πρόσωπο που τους επικρίνει. Οι περισσότεροι διαθέτουν την ικανότητα να συμπεριφερθούν με τρόπο θερμό ή ψυχρό, ευχάριστο ή ενοχλητικό. Όταν οι άλλοι μας αντιμετωπίζουν ζεστά και χαριτωμένα, αυτό από μόνο του, μας κάνει περισσότερο ζεστούς και ευχάριστους μέσα από τη δύναμη της αυτοεκπληρούμενης προφητείας (Snyder, 1979). Στο σύστημα του ζευγαριού όσο περισσότερη αναγνώριση προσφέρουν οι σύντροφοι μεταξύ τους, τόσο πιο ανταποδοτικό είναι το σύστημα αυξάνοντας έτσι αυτό που τελικά προσλαμβάνει ο κάθε ένας σύντροφος.

• Ευκαιρίες για Αυτοπραγμάτωση: Όσο περισσότερες ευκαιρίες για αυτοπραγμάτωση και προσωπική ανάπτυξη προσφέρει ένα περιβάλλον σε ένα ζευγάρι τόσο λιγότερες είναι και οι πιθανότητες της συζυγικής εξουθένωσης. Κατά τον Maslow (1962), το άτομο διαθέτει ως βασικό ανθρώπινο κίνητρο μία εσωτερική δύναμη προς την πραγμάτωση των ανθρώπινων δυνατοτήτων του. Ο Carl Rogers αναφέρει ότι «σε κάθε οργανισμό συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου, υπάρχει μια εσωτερική ροπή προς μια εποικοδομητική πραγμάτωση των έμφυτων δυνατοτήτων του, μια φυσική τάση προς την ανάπτυξη» (Rogers, 1961). Αξίζει να σημειωθεί ότι η αυτοπραγμάτωση περιλαμβάνει τη συνεχή αλλαγή και ανάπτυξη, η οποία σε ορισμένους ανθρώπους μπορεί να προξενήσει άγχος. Προϋποθέτει άνοιγμα σε νέες εμπειρίες με ένα θετικό, δραστήριο και δημιουργικό τρόπο.

Πέρα από τα παραπάνω περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά που θωρακίζουν το ζευγάρι κατά της φθοράς, σημαντικά είναι οι οικογενειακές σχέσεις, οι φίλοι και συνεργάτες, η υποστήριξη στις δυσκολίες, η αυτονομία και μία οικία που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις προτιμήσεις των συντρόφων. Ενώ η διαφορετικότητα και η αυτοπραγμάτωση βοηθούν στη διατήρηση της συναισθηματικής διέγερσης, η εκτίμηση και η υποστήριξη δυναμώνουν την αφοσίωση.