Σχέση Επαγγελματικής & Συζυγικής Εξουθένωσης: Μύθος ή Πραγματικότητα;

Η επαγγελματική εξουθένωση (career burnout) αποτελεί μία κατάσταση σωματικής, συναισθηματικής και πνευματικής εξουθένωσης που προκύπτει από τη μακρόχρονη εμπλοκή του ατόμου σε συνθήκες εργασίας που είναι συναισθηματικά απαιτητικές (Maslach & Jackson, 1986). Από την άλλη, η συζυγική εξουθένωση (couple burnout) προκαλείται όταν οι αρχικές προσδοκίες των συντρόφων από τη σχέση τους έρχονται σε αντίφαση με την πραγματικότητα, γεγονός που τους προκαλεί άγχος και απογοήτευση. Η φθορά αυτή αποτελεί μια πολύ δύσκολη κατάσταση και συμβαίνει σε άτομα τα οποία περιμένουν ότι η σχέση θα δώσει νόημα στη ζωή τους. Συνδέεται με σωματική, συναισθηματική και πνευματική κόπωση του ζευγαριού και η σχέση συχνά κινδυνεύει να διαλυθεί (Pines, 2006).

Όπως προκύπτει από τα ερευνητικά δεδομένα, η εξουθένωση στο ζευγάρι συνδέεται με την εξουθένωση που βιώνουν οι σύντροφοι στη δουλειά τους (Antoniou & Cooper, 2005˙ Hazan & Shaver, 1990). Αρκεί να σκεφτεί κανείς τις ώρες που διαθέτει ο σύγχρονος άνθρωπος στην εργασία και την ενέργεια που απαιτείται να καταναλώσει για την επίτευξη των επαγγελματικών του στόχων, για να αντιληφθεί τη σύγκρουση που μπορεί να βιώσει όταν χρειάζεται να ισορροπήσει τις απαιτήσεις αυτές με την οικογένειά του. Σε ό,τι αφορά τη σχέση του ζευγαριού, η πολύωρη ενασχόληση των συντρόφων με το επάγγελμά τους, μειώνει τη συναισθηματική τους διέγερση και τη μεταξύ τους επικοινωνία.

Σύμφωνα με την Pines (1996), η συζυγική και η επαγγελματική εξουθένωση συνδέονται μεταξύ τους και επηρεάζουν η μία την άλλη. Όταν το άτομο βιώνει εξουθένωση στην εργασία, συχνά απομονώνεται, χάνει την εμπιστοσύνη του στους συναδέλφους και έχει υπέρμετρες απαιτήσεις από το σύντροφό του, γεγονός που προκαλεί συγκρούσεις στη σχέση. Τα συναισθήματα της απογοήτευσης μεταφέρονται στο γάμο αλλά και αντίστροφα. Επομένως, οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο γάμο τους, είναι πιθανόν να επενδύουν πολύ χρόνο και ενέργεια στη δουλειά, βρίσκοντάς την σαν μια διέξοδο στα προσωπικά τους προβλήματα, με αποτέλεσμα να απογοητεύονται πλήρως αν τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως τα περίμεναν και η οικογένεια δεν μπορεί να τους στηρίξει.

Χαρακτηριστικά είναι τα ευρήματα έρευνας που διεξήχθη σε 190 Έλληνες εργαζόμενους (Σωτηράκη & Αντωνίου, υπό δημοσίευση) , ηλικίας από 20 έως 64 ετών, όπου προέκυψε ότι οι συμμετέχοντες που κατατάσσονται στην κατηγορία υψηλής συζυγικής εξουθένωσης εμφάνισαν τον υψηλότερο μέσο όρο σε όλους τους παράγοντες της επαγγελματικής εξουθένωσης, ενώ τα άτομα χαμηλής συζυγικής εξουθένωσης φάνηκε ότι ήταν λιγότερο εξουθενωμένοι επαγγελματικά, καθώς εμφάνισαν το χαμηλότερο μέσο όρο. Τα ευρήματα επιβεβαίωσαν την αρχική υπόθεση της έρευνας, γεννώντας προβληματισμούς σχετικά με την ετοιμότητα των εργαζόμενων και των εργοδοτών να αντιμετωπίσουν τη νέα πραγματικότητα.

Το Φαινόμενο της «Γυάλινης Οροφής»

Ο όρος «γυάλινη οροφή» (glass ceiling) υιοθετήθηκε το 1986 από δημοσιογράφους της εφημερίδας Wall Street Journal με στόχο να περιγράψουν τα τεχνητά ή αόρατα εμπόδια (βασισμένα σε απόψεις και προκαταλήψεις) που επιβραδύνουν ή σταματούν την επαγγελματική ανέλιξη των γυναικών στις ανώτερες και ανώτατες θέσεις της ιεραρχίας των επιχειρήσεων. Ο υπολογισμός του εύρους της «γυάλινης οροφής» αποτυπώνει το βαθμό δυσκολίας που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες προκειμένου να καταφέρουν να προωθήσουν την καριέρα τους σε επίπεδα αντίστοιχα με αυτά των ανδρών συναδέλφων τους (Ντερμανάκης, 2004a).

Το φαινόμενο της «γυάλινης οροφής» είναι υπαρκτό σε όλους τους κλάδους της ελληνικής οικονομίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΚΕΘΙ, στις επιχειρήσεις με περισσότερους από δέκα απασχολούμενους, η συμμετοχή των γυναικών στη συνολική απασχόληση φτάνει το 36,1%, αλλά μόλις το 17,7% στις ανώτατες μισθολογικά- ιεραρχικά θέσεις εργασίας (θέσεις εργασίας που ανήκουν στο ανώτερο 10% της μισθολογικής κλίμακας των επιχειρήσεων) και το 25,4% στις ανώτερες μισθολογικά- ιεραρχικά θέσεις εργασίας (θέσεις εργασίας που ανήκουν στο δεύτερο ανώτερο 10% της μισθολογικής κλίμακας των επιχειρήσεων). Έτσι, ο γενικός δείκτης της «γυάλινης οροφής» έχει τιμή 2, και αντίστοιχα, ο ειδικός δείκτης της «γυάλινης οροφής» ή δείκτης της «γυάλινης οροφής» των ανωτέρων στελεχών φτάνει περίπου στο 1,4 , γεγονός που υποδηλώνει ότι η συμμετοχή των γυναικών στις ανώτατες μισθολογικά-ιεραρχικά θέσεις εργασίας των επιχειρήσεων καλύπτει μόλις το 49% των ανώτατων θέσεων εργασίας από αυτές που τους αναλογούν βάσει της συμμετοχής τους στη συνολική απασχόληση των επιχειρήσεων.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το εύρος της «γυάλινης οροφής» εμφανίζεται να αυξάνεται όσο μεγαλύτερο είναι το μέγεθος της επιχείρησης. Πιο συγκεκριμένα, στις μικρότερες επιχειρήσεις (10-49 απασχολούμενοι) η συμμετοχή των γυναικών στις ανώτατες θέσεις εργασίας καλύπτει περίπου το 58% των ανώτατων θέσεων εργασίας που τους αναλογούν με βάση τη συμμετοχή τους στη συνολική απασχόληση των επιχειρήσεων. Επιπρόσθετα, ως κριτήριο της δυνατότητας επαγγελματικής ανέλιξης των ανωτέρων στελεχών σε ανώτατες θέσεις εργασίας, φαίνεται ότι η συμμετοχή των γυναικών καλύπτει μόνο το 70% των ανώτατων θέσεων εργασίας που τους αναλογούν σε σχέση με τη συμμετοχή τους στις ανώτερες θέσεις εργασίας των επιχειρήσεων.

Στις μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις (50-99 απασχολούμενοι) το φαινόμενο της γυάλινης οροφής διευρύνεται ακόμη περισσότερο, δεδομένου ότι οι γυναίκες καλύπτουν μόλις το 51% των ανώτατων θέσεων εργασίας που τους αναλογούν. Ωστόσο, συγκριτικά ευνοϊκότερες είναι οι προοπτικές ανέλιξής των ανώτερων στελεχών, καθώς από το σύνολο των ανώτατων θέσεων που τους αναλογούν καλύπτουν περίπου το 80%. Τέλος, στις μεγαλύτερες επιχειρήσεις (+100 απασχολούμενοι) οι δυσκολίες των γυναικών εντείνονται σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό, καθώς τα αντίστοιχα ποσοστά είναι μόλις 30% και 54%.

Ο μύθος των "κατάλληλων συνθηκών"

Ο Μάκης ανήκει στην πλειοψηφία των σημερινών 30άρηδων- μένει στο πατρικό σπίτι, δουλεύει περισσότερο και αμείβεται λιγότερο, τρομάζει και θυμώνει με τα νέα μέτρα, θέλει να μείνει μόνος του, θέλει να βρει άλλη δουλειά, θέλει να κάνει οικογένεια, θέλει να αλλάξει τη ζωή του… αλλά μάλλον τώρα οι συνθήκες δεν είναι κατάλληλες…Ο Μάκης περιμένει τις κατάλληλες συνθήκες….


… Κάποια στιγμή θα υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες- πότε; Σύντομα; Κανείς δεν ξέρει την απάντηση, κανείς δε μπορεί να το προσδιορίσει αυτό με σιγουριά.

Για το πλήρες κείμενο πατήστε εδώ

Η πολλή δουλειά τρώει την καρδιά του αφέντη!

Λονδίνο

Oι άνθρωποι που εργάζονται 10 ή 11 ώρες την ημέρα αντιμετωπίζουν έως και 60% μεγαλύτερο κίνδυνο καρδιακής ασθένειας σε σχέση με όσους δουλεύουν 7 με 9 ώρες, δείχνει μελέτη που παρακολούθησε για 11 χρόνια χιλιάδες δημόσιους υπαλλήλους στη Βρετανία.

Για το πλήρες κείμενο πατήστε εδώ

Μαμά...δεν θέλω να πάω στο σχολείο!

Σχολική φοβία: παιδική αντίδραση ή μήπως οικογενειακή υπόθεση;

Δεν είναι λίγες οι φορές που ακούμε τους γονείς να ανησυχούν επειδή τα παιδιά τους εκδηλώνουν άγχος και δυσκολία προσαρμογής στο σχολείο με αποτέλεσμα να εμφανίζουν ψυχοσωματικά συμπτώματα και μόνο στην ιδέα της σχολικής τάξης. Η σχολική φοβία αποτελεί τον φόβο και κατ’ επέκταση την άρνηση των μαθητών να πάνε στο σχολείο γιατί εκεί νιώθουν έντονες σωματικές και ψυχικές ενοχλήσεις. Εμφανίζεται στο 1-7 % του πληθυσμού των παιδιών με πιο κρίσιμη χρονική περίοδο το 11ο-12ο έτος της ηλικίας τους.

Συμπτώματα σχολειοφοβικών παιδιών
• Θυμός, πανικός, βίαιες αντιδράσεις

• Άγχος που εκδηλώνεται με σωματικές ενοχλήσεις όπως εμετούς,ναυτία, κοιλιακούς πόνους, κεφαλαλγίες

• Μηχανισμοί οπισθοδρόμησης (π.χ.ενούρηση)

• Κλάμα

• Αδράνεια, ακινητοποίηση

• Χλωμιάζουν και τρέμουν

• Σωματικά συμπτώματα για τα οποία δεν υπάρχει ιατρική ερμηνεία

• Άλλες φοβίες

Η εμφάνιση της σχολικής φοβίας γίνεται σταδιακά. Αρχικά το παιδί εκδηλώνει ανησυχία και ταραχή συνοδευμένες από μία λεκτική άρνηση, αφηρημένο βλέμμα και σωματικές κινήσεις άμυνας. Σιγά σιγά, όλα αυτά σωματοποιούνται με κλάματα και νευρικά τικ, υπερένταση και διαρκή εκνευρισμό. Τα συμπτώματα εξαφανίζονται όταν το παιδί επιστρέψει ή δεν πάει καθόλου στο σχολείο.

Πιθανές Αιτίες

• Γεγονότα που προηγούνται (αλλαγή σχολείου, αρρώστια\ θάνατος γονιού, ασθένεια)

• Το μέγεθος του σχολείου

• Οι καθημερινές ρουτίνες

• Το άγχος της εξέτασης

• Αποτυχία στα μαθήματα

• Εξωπραγματικές προσδοκίες

• Υπερβολικές πιέσεις από γονείς

• Μαθησιακές ανεπάρκειες

• Φόβος του αποχωρισμού

• Μετάβαση σχολικής βαθμίδας

• Ταραγμένες σχέσεις με δάσκαλο ή με συμμαθητές

• Θυματοποίηση- εκφοβισμός στο σχολείο

Ενδεικτικοί τρόποι αντιμετώπισης

• Συνεργασία γονέων – σχολείου

• Αναζήτηση επιστημονικής βοήθειας και διερεύνηση μέσω ψυχομετρικών τεστ της ακριβούς φύσης της διαταραχής

• Τεχνικές αποευαισθητοποίησης

• Τεχνικές ενίσχυσης, παρώθησης, συζήτησης

• Διερεύνηση δυσλειτουργιών στη σχέση μητέρας- παιδιού

• Αντιμετώπιση περιστατικών εκφοβισμού στο σχολείο

• Εφαρμογή προγραμμάτων διαχείρισης στρες

• Αλλαγή σχολείου ή τάξης


Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι η σχολική φοβία είναι ένα πρόβλημα το οποίο εμπλέκει μία συναισθηματική και κοινωνική δυσλειτουργία του παιδιού, αλλά συγχρόνως υποδηλώνει και την οικογενειακή δυσαρμονία. Αυτό που έχει σημασία εκτός από τη ταχεία και επιτυχή επιστροφή του παιδιού στο σχολείο είναι τόσο η ομαλή του επανένταξη και προσαρμογή στο σχολικό περιβάλλον, όσο και η αποκατάσταση της ομαλής λειτουργίας μέσα στην οικογένεια. Ο βαθμός επίτευξης αυτού του στόχου θα καθορίσει και το βαθμό που το παιδί θα καταφέρει να ξεπεράσει το πρόβλημά του και θα αναδιαμορφώσει τις σχέσεις του με το οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον.

Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΑΛΑΝΤΟΥΧΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Συμβουλευτικής Ψυχολογίας
"Συμβουλευτική Ψυχολογία: Εφαρμογές-Προκλήσεις"
Ρέθυμνο, 6-9 Μαϊου 2010

Αλέξανδρος-Σταμάτιος Αντωνίου  & Καλλιόπη Σωτηράκη

Κατά τη διάρκεια της σχολικής πορείας, ο επαγγελματικός προσανατολισμός αποτελεί το μέσο για τη διερεύνηση των ικανοτήτων και των ενδιαφερόντων του κάθε μαθητή με απώτερο στόχο την κατάλληλη επιλογή σπουδών. Στην περίπτωση των χαρισματικών και ταλαντούχων μαθητών όμως, η παρέμβαση διαφοροποιείται καθώς πρόκειται για άτομα με πολλαπλά ταλέντα και δεξιότητες και ασυνήθιστα υψηλές επιδόσεις σε έναν ή περισσότερους τομείς. Για αυτή την κατηγορία μαθητών, η λήψη επαγγελματικών αποφάσεων συνδέεται με έντονο στρες καθώς καλούνται να περιοριστούν σε ένα συγκεκριμένο επάγγελμα προσπαθώντας να ικανοποιήσουν ταυτόχρονα τους προσωπικούς τους στόχους σε συνδυασμό με τις προσδοκίες του κοινωνικού περιβάλλοντος. Ως επακόλουθο της ιδιαίτερης επαγγελματικής τους ανάπτυξης, οι χαρισματικοί και ταλαντούχοι μαθητές συχνά βιώνουν την επιλογή επαγγέλματος ως υπαρξιακό δίλημμα ενώ δυσκολεύονται να θέσουν μακροπρόθεσμους στόχους και να διακινδυνεύσουν συγκεκριμένη απόφαση για τη σταδιοδρομία τους. Ο ρόλος του συμβούλου επαγγελματικού προσανατολισμού για τις περιπτώσεις των χαρισματικών μαθητών αποδεικνύεται ιδιαιτέρως σημαντικός δεδομένου ότι καλείται να τους υποστηρίξει στην αναγνώριση και αποδοχή των ικανοτήτων τους καθώς και στην πληροφόρηση/ ενημέρωση για τις ενδεχόμενες επιλογές σταδιοδρομίας βάσει αυτών. Η παρούσα μελέτη επιδιώκει να καταστήσει σαφή την ανάγκη για εξειδικευμένη επαγγελματική συμβουλευτική των χαρισματικών και ταλαντούχων παιδιών ως ειδικής ομάδας με ξεχωριστές απαιτήσεις, γεγονός που προϋποθέτει τη συνεργασία των συμβούλων επαγγελματικού προσανατολισμού τόσο με εκπαιδευτικούς όσο και με γονείς. Σε μία εποχή ταχύτατων και διαρκών εξελίξεων στην αγορά εργασίας, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη σχεδιασμού ειδικών προγραμμάτων προσαρμοσμένων στις ιδιαιτερότητες των μαθητών αυτών, η πλειονότητα των οποίων θα είναι εκείνοι που θα διαμορφώσουν τη μελλοντική κοινωνική πραγματικότητα.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ & ΣΥΖΥΓΙΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ ΣΕ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ

3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Συμβουλευτικής Ψυχολογίας
"Συμβουλευτική Ψυχολογία: Εφαρμογές-Προκλήσεις"
Ρέθυμνο, 6-9 Μαϊου 2010

Καλλιόπη Σωτηράκη & Αλέξανδρος-Σταμάτιος Αντωνίου

Βασικό αίτημα των σύγχρονων εργαζόμενων και παράλληλα σημαντικό παράγοντα για τη διατήρηση της ψυχοσωματικής τους ισορροπίας αποτελεί η εναρμόνιση προσωπικού/ οικογενειακού και επαγγελματικού βίου. Διεθνή ερευνητικά δεδομένα καθιστούν φανερή την ύπαρξη συστηματικής σχέσης μεταξύ επαγγελματικής και συζυγικής εξουθένωσης με αποτέλεσμα οι εμπειρίες και τα όποια προβλήματα και δυσκολίες από τον εργασιακό χώρο να μεταφέρονται και να παρεμβαίνουν στο οικογενειακό περιβάλλον και αντιστρόφως. Σκοπός της παρούσας εργασίας υπήρξε η μελέτη της σχέσης μεταξύ των επιμέρους χαρακτηριστικών της εργασίας (όπως επαγγελματικά ταξίδια, υπερωρίες, ικανοποίηση από τον μισθό, κατανόηση εργοδότη κ.ά.) και των δύο μορφών εξουθένωσης, επαγγελματικής και συζυγικής, σε ελληνικό πληθυσμό ζευγαριών. Το δείγμα της έρευνας περιελάμβανε 190 άτομα (άνδρες και γυναίκες) με ηλικίες από 20 έως 64 έτη. Για τη μελέτη της επαγγελματικής εξουθένωσης χρησιμοποιήθηκε η κλίμακα MBI-GS η οποία αξιολογεί 3 επιμέρους διαστάσεις: α) εξάντληση, β) επαγγελματική αποτελεσματικότητα και γ) κυνισμό. Η εξουθένωση των συντρόφων εξετάστηκε με την κλίμακα Couple Burnout Measure η οποία αξιολογεί το επίπεδο φθοράς στις σχέσεις του ζευγαριού. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι τα επαγγελματικά ταξίδια και η κατανόηση του εργοδότη στις οικογενειακές υποχρεώσεις του/της εργαζόμενου/ης συμβάλλουν στη μείωση των επιπέδων επαγγελματικής και συζυγικής εξουθένωσης που βιώνει. Από την άλλη πλευρά, οι υπερωρίες δεν φάνηκε να επηρεάζουν τα δύο είδη εξουθένωσης ενώ η ικανοποίηση από το μισθό έδειξε οριακά σημαντικές διαφορές στη συνολική επαγγελματική εξουθένωση. Σε γενικές γραμμές, τα συγκεκριμένα ευρήματα επιβεβαίωσαν σε μεγάλο βαθμό τις αρχικές ερευνητικές υποθέσεις και επεσήμαναν την ανάγκη για περαιτέρω διερεύνηση του όλου θέματος στα πλαίσια της Ελληνικής πραγματικότητας.